Sluimerend onbehagen
De eclatante verkiezingsoverwinning van Geert Wilders op 22 november 2023, vanuit historisch en cultuurfilosofisch perspectief bekeken.
Wijn in Nederland en Wetenschap
Rob Blijleven is terecht veel lof toegezwaaid voor zijn Wijn in Nederland (2022). Zijn boek beslaat het tijdvak van de 17e tot en met de 20ste eeuw. Laten we aan de hand van enkele citaten over wetenschap en wijn ook eens proberen buiten deze periode te treden.
Wat is waarschijnlijkheid?
Dat is een vraag die René ten Bos stelt in zijn boek Meteosofie (2021). Een citaat uit Meteosofie laat ik volgen door stukken uit het werk van andere toonaangevende auteurs.
De filosofie van een kat
De filosofie van een kat, Katten en de zin van het leven is de titel van het laatste boek van John Gray. Hij was o.a. hoogleraar Politieke Wetenschappen in Oxford en is tegenwoordig fulltime schrijver. Ook als voor een kat geldt, wat Wittgenstein beweerde voor de leeuw: Als een leeuw kon spreken, zouden we hem niet kunnen verstaan, dan nog kunnen wij naar John Gray luisteren. Enkele citaten:
Chocolade en aardbei
Combinaties van gerechten en smaken kun je bekijken vanuit culinair, chemisch en filosofisch perspectief.
Proeven, ruiken, kijken, horen, voelen
Over smaak valt niet te twisten. Dat kon je vroeger al snel in een diepgaand gesprek te horen krijgen. Maar de laatste twintig jaar is de discussie toch wel echt op een hoger – wetenschappelijk - niveau getild. We geven daarom, aan de hand van de verschillende zintuigen, een selectie van de wetenschappelijke literatuur over smaak.
Smaak
Met de gedachte dat de praktijk de basis voor kennis is, heeft Bob Cramwinckel in 1990 het Centrum voor Smaakonderzoek opgericht. In 2017 publiceerde hij Smaak, een boekje met 75 tekstjes en bijbehorende tekeningen. Enkele citaten van Cramwinckel leg ik naast werk van anderen op dit gebied.
Drie filosofen over verdriet
Droefheid, onaangenaam kwijnen en smachtend verlangen volgens Descartes, Spinoza en Cornelis Verhoeven.
Extinctie
Rene ten Bos stelt in zijn boek (Extinctie, 2019) een ernstig en urgent probleem aan de orde. Niet alleen filosofen maar ook wetenschappers zetten extinctie, van zowel mens als dier, in groten getale op de agenda. Toch weet hij een lichtvoetige stijl te handhaven. Citaten uit zijn boek, gevolgd door mijn selectie van relevante andere denkers:
Zelfkennis van grote geesten
In de loop van de 16e en 17e eeuw ontstaat het moderne westerse individualisme. Uit diezelfde tijd stamt de gedachte aan een geprivilegieerde toegang van de mens tot de eigen geest. Wat grote geesten sindsdien over zichzelf beweren is dus zeker interessant, alhoewel het beslist niet altijd waar hoeft te zijn. In chronologische volgorde:
De vrije wil, wis- en natuurkundig bekeken
De vrije wil is meestal een onderwerp van bespreking binnen de psychologie of filosofie. Hierna volgen echter enkele citaten van wis- en natuurkundigen:
Bewust wijnproeven
De laatste jaren is veel nieuwe literatuur over eten en drinken verschenen. Een selectie van citaten, toegespitst op het bewust proeven van wijn:
(On)eindig
Definities, stellingen, opmerkingen en uitleg over (on)eindig.
Dennett over Descartes
In Van bacterie naar Bach en terug (2017), De evolutie van de geest, spreekt Daniel C. Dennett over de cartesiaanse wond en cartesiaanse zwaartekracht.
Sigmund Freud, de kritiek van hemzelf en van anderen
In de loop der jaren heeft Sigmund Freud (1856-1939) zijn theorieen aangepast en uitgebreid op grond van de kritiek van hemzelf en van anderen. Een kort overzicht:
Tijd en ethiek
Citaten uit relevante literatuur:
Het moment tussen de tijden en de oneindigheid van het onbekende
Citaten uit het artikel van Andre van Kruijssen gevolgd door mijn selectie van relevante literatuur:
Wat is een getal?
Lees de volgende uitspraken van wiskundigen en filosofen:
De beste Portugezen van 2017
Revista de Vinhos beoordeelde meer dan 2.000 wijnen op een schaal van 20 punten. Zij kenden 19-20 punten toe aan de volgende grote wijnen van wereldklasse die op uitzonderlijke wijze de zintuigen strelen:
Hybride druivenrassen
In Nederland zweert de ene wijngaardenier bij ziekteresistente hybride druivenrassen, en de andere is er faliekant tegen. Wat zeggen internationale bronnen?
Zeepbellen
Zeepbel noemen we iets wat mooi lijkt, weinig voorstelt en uiteenbarst. Thomas Piketty (2014) bespreekt in zijn Kapitaal in de 21ste eeuw op 14 plaatsen zeepbellen. Een paar citaten van hem en van andere toonaangevende auteurs die zich met de toekomst van de economie bezighouden.
Filosofen, en een psycholoog, over liefde en lust
Descartes sprak over passies van de ziel. Spinoza over affecten, in het Nederlands vertaald met hartstochten. Tegenwoordig spreekt men over emoties. Toonaangevende denkers over liefde en lust op een rij.
God Bewijzen
Het boek van Stefan Paas en Rik Peels leest als een trein. Maar na zo een 100 paginas begint het toch licht te irriteren. En dan lees je op p. 144: Dat is een buitengewoon rare voorstelling van wat geloof in God voor echte mensen inhoudt. Zijn ongelovigen dan wellicht onechte mensen? Op p. 39 hebben de auteurs al gesteld: Een recent onderzoek toont bijvoorbeeld een verband aan tussen hogere scores op het autismespectrum en een neiging tot atheisme. De zendingsdrang ligt er in dit boek wel duimendik bovenop. Alle aanleiding om enkele interessante uitspraken naast die van andere auteurs te leggen.
De vrije wil bestaat niet
Victor Lamme (1959), hoogleraar cognitieve neurowetenschap aan de Universiteit van Amsterdam, heeft een boek met deze titel geschreven dat veel reacties oproept. Ik geef enkele citaten en voeg er mijn keuze aan toe van relevante passages uit het werk van grote filosofen, als Spinoza en Wittgenstein.
Wat is een goede wijn?
Robert Nozick (tijdens zijn leven hoogleraar aan Harvard University) wordt door velen gezien als een van de invloedrijkste denkers van het eind van de 20e eeuw. Enkele maanden voor zijn dood, in oktober 2001, publiceerde hij Invariances: The Structure of the Objective World.
Ik denk, dus ik ben
Ik denk, dus ik ben, is een bekende filosofische uitspraak van Rene Descartes, de vertaling van Je pense, donc je suis, uit zijn Discours de la methode van 1637. Voor reacties in recent en eerder verschenen literatuur: